DE VROLIJKE SCHILDERKUNST
De schilderkunst zal altijd bestaan! Vanaf de oertijd tot nu heeft de mens om uiteenlopende redenen getekend en geschilderd. Dieronderzoek heeft aangetoond dat ook andere hoge primaten, zoals bijvoorbeeld chimpansees genoegen beleven aan het rhytmisch bewegen van met verf gevulde kwasten op witte vlakken. De dieren tonen weinig belangstelling in de voltooide werken. Het gaat om de handeling zelf. Datzelfde zien wij bij peuters, nog voor ze koppoters gaan tekenen. De meest loutere vorm van schilderkunst. Niet resultaatgericht; er bestaat slechts ‘plezier in het smeren.’
De media, de beleidsmakers en zelfs sommige kunstenaars proberen ons iets anders te doen geloven maar, de schilderkunst is springlevend! Sterker nog: de schilder- en tekenkunst is van alle disciplines misschien wel de meest directe en meest adequate manier om visuele beelden te realiseren. Denkt u eens in: iedere moderne high-tech speelfilm begint met een getekend storyboard! Wanneer we kijken naar de geschiedenis van de mens en de visuele kunst dan zien we een lange dag met de schilderkunst in de hoofdrol. Slechts de allerlaatste seconde verschijnen technische middelen als camera’s en computers. Wij leven thans in een tijd dat de mens zijn verbazing over deze nieuwe middelen nog niet te boven is gekomen. Zoveel nieuwe wegen! Zoveel nieuwe mogelijkheden! Schijn bedriegt. Er gaat niets boven verf. Een kunstschilder krijgt een idee en realiseert dat de volgende seconde op het doek. Een kwast in de hand en: pats! Geen toetsenborden, kabeltjes of sluitingstijden van de ontwikkelcentrale. Schilderen is de beste en snelste manier om in contact te komen met het opene. Om het onzegbare te zeggen, het ondenkbare te denken en het onzichtbare te zien.
Op naar het schildersatelier dus! Aldaar aangekomen dient men eerst de houding overboord te zetten dat ‘alles al gedaan is.‘ Het westers denken is tweeduizend jaar in de ban geweest van het geloof in een voltooiingsmoment. Het christendom belooft ons de terugkeer van Christus, Marx leert de ‘zelfopheffing van het kapitalisme’ en in de schilderkunst zien we Piet Mondriaan die in de veronderstelling verkeerde ‘De Stijl’ te hebben gevonden. Malevich begreep de wanstaltigheid van het zichzelf tot eindpunt verklarend modernisme; als ‘voorzitter van de wereldruimte’ neemt hij na het zwarte vierkant een dappere beslissing: hij keert terug naar de herkenbare figuur en naar de plasticiteit. Gewoon verder...
Maar nog steeds is de verwarring groot: na het modernisme denken wij het postmodernisme om erachter te komen dat na het voltooiingsmoment van het modernisme de lijn tussen twee punten is opgehouden te bestaan. En nu? Waar gaan wij heen? Wat is het doel, wat is onze richting? Dwalen wij niet door een oneindig niets? Ook met de kwast in de hand komen wij erachter dat deze vragen niet te beantwoorden zijn. Toch, dan biedt de schilderkunst vertroosting. Wat ons rest is het plezier in het smeren en de verwondering over wat wij te zien krijgen. Voortgang ontstaat door de primaire schilderprocessen aan een voortdurende analyse en evaluatie te onderwerpen om daarna de ontstane rationele gedachten los te laten en verder te werken. Scheppen zonder theorie en zonder plan. De onwetendheid is het kostbaarste bezit van de kunstenaar...
Peter Stufkens